Na zaproszenie pani sołtys z Gutowa - Jadwigi
Kasprowicz ,21 września 2018r. młodzież ze Szkoły Podstawowej im. Kawalerów Orderu Uśmiechu z Rybna przybyła na rowerach do Gutowa z rodzicami i wychowawcami; panią Beatą Ligman oraz panią Eweliną Frankowską. Uczniowie kl.V i VI przyjechali zwiedzić obóz Żydówek, którym tragiczny los zgotowali Niemcy 74-lata temu.
Grupę liczącą ponad czterdzieści osób szlakiem dawnego obozu, i miejsc niewolniczej pracy Żydówek poprowadzili: Danuta Mroczek oraz Tadeusz Mejka syn Alfonsa bezpośredniego świadka Filii Obozu Koncentracyjnego Stutthof w Gutowie .Młodzież przeszła szlakiem miejsc, gdzie Niemcy zmuszali więźniarki do niewolniczej pracy w nieludzkich warunkach. Młodzi zobaczyli: rowy przeciwpancerne, szkołę , plac gdzie stało trzynaście baraków z dykty dla Żydówek. Pan Tadeusz Mejka pokazał młodym rzeczkę ,w której Niemcy zmuszali więźniarki do stania zimą w wodzie po dwie godziny oraz pomnik, gdzie jest zbiorowy grób więźniarek zabitych w bestialski sposób przez Niemców we wsi Gutowo. Pani Danuta z panem Mejką kiedy opowiadali o obozie niemieckim, młodzież zadawała mnóstwo pytań, i nie kryła wzruszeń. Młodzież zwróciła uwagę na to, iż w byłej szkole podstawowej w Gutowie mogła by być izba pamięci niemieckiego obozu, ale pan Mejka wyjaśnił, że budynek szkoły sprzedał we wrześniu 1998r. były wójt- Kazimierz Neuman. Po ponad czterogodzinnej wędrówce szlakiem pomordowanych Żydówek w Gutowie, na zakończenie pani sołtys - Jadwiga Kasprowicz zaprosiła wszystkich na pyszny swojski drożdżowy placek.
Pani Danuta przekazała Szkole Podstawowej im. Kawalerów Orderu Uśmiechu w Rybnie; ,,Zbiór materiałów archiwalnych dotyczących Filii Obozu Koncentracyjnego Stutthof
w Gutowie" oraz książkę pt. ,,Raport Witolda Pileckiego.
Część nazwisk mieszkańców Gutowa i okolic, którzy pomagali Żydówkom
np. podać jedzenie :
- Stanisława Wiśniewska, urodzona w 1913 r.,zamieszkały w Gutowie,
- Medard Wiśniewski, urodzony w 1923 r., zamieszkały w Nowym Mieście Lubawskim,
- Stanisław Ruciński, urodzony 1928 r. , zamieszkały w Gutowie,
- Franciszek Ruczyński, urodzony 1921 r., zamieszkały w Wiśniewie,
- Janina Golder, urodzona 1926 r., zamieszkała w Gutowie,
- Leonard Teofil Dmochewicz, urodzony 1902 r., zamieszkała w Gutowie,
- Kazimierz Surdykowski, urodzony 1930 r., zamieszkały Skowronki/Lubawa,
- Rozalia Surdykowska matka Kazimierza,z d. Sikorska, b.r. urodzenia, zamieszkała Skowronki,
- Helena Leliwa , b.r. urodzenia, zamieszkała w Naguszewie,
- Alfons Mejka , b. r. urodzenia, zamieszkały Gutowo/Rumienica.
Raisa Wolpert napisała 2 lutego 1945 na skrawku papieru: ,,Niniejszym zaświadcza się, iż Leonard i Marta Dmochewicz (z Gutowa) pomagali kobietom obozu śmierci, nie tylko po wyzwoleniu przez Armię Czerwoną, lecz w czasach,kiedy mogli ponieść najcięższą karę(...)
Nazwiska więźniarek,które więzione były przez Niemców w obozie w Gutowie oraz
wyleczone w Powiatowym Szpitalu w Nowym Mieście Lubawskim:
- Elżbieta Deutsch z domu Gross,urodzona 16 X 1903 r. w Koszycach,Al.Sovietskiej armady 56,
- Teresa Tkaczik z domu Edelman, ur. 3 III 1918 r.zamieszkała w Koszycach, ul.Sverlovova 45,
- Margita Straus z d. Fisch, ur. 24 XII 1902 r. we Wrutkach, powiat Martin,zam. w Koszycach,
ul. Gudernowa 12,
- Helena Milder, urodzona 20 VIII 1926 r. , zam. Koszyce, ul. Ceskoslowenskej armady 4,
- Priska Schulz, b.r. ur.,zam. Koszyce, ul. Sveatopulkowa 5,
- Wiola Schulz, b.r. ur., zam. Koszyce, ul. Palavvikowa 17,
- Imerrgutt z Koszyc, b. adresu,
- Edyta Salamun, zam. Koszyce, ul. Malinowskieho 25,
- Eliza Mantacze,
- Gross Dobe,ur. 20 I 1902R., z domu Schaulen, Litwa,
- Kremer Hena, ur. 28 III 1911 r., Litwa,
- Berzorita Edit ,ur. 24 X 1924 r.,
- Amolski Liuba geb. Kahn, ur. 15IV 1911r.,Radwilischki,Kinder 3, Litwa,
- Gutman Liba geb. Rabinowitz,ur. 1909 r.,Kinder 1,Schaulen, Litwa, ul. Wilnaerstr 95,
- Kremer Ilena lub (Hena),ur. 28 III 1911r. Szimai, Litwa,
- Brekowidz Róża, ur. 19 II 1911 r., Litwa,
- Tlewandci lub Lewandci Joanna, ur. 21 II 1923r., nieczytelna narodowość z dokumentu lekarskiego,
- Pkelzyk Haja,ur. 22 X 1902 r, zam. Kowno,
- Anna Hirsch, Erika Leube, Różena Farkasz- Koszyce.
Przeżyły obóz, po wojnie zamieszkały w Koszycach :
- Rozalia Petefreud, Edyta Salamun, Elżbieta Kalafonia,Malwina Harman, Viola Schwartz,
Maria Arat.
Nazwiska Niemieckich oprawców Filii Obozu Koncentracyjnego Stutthof
w Gutowie koło Lubawy z przed siedemdziesięciu czterech lat :
- Johan Bittner, który osiedlił się z rodziną w czasie II wojny w Świniarcu
na gospodarstwie pana Alojzego Kowalskiego,
- Erich Gust,
- Engel,
- Madej(y)
- Eichler,
Źródło:
- ,,Zbiór materiałów archiwalnych dotyczących Filii Obozu Koncentracyjnego Stutthof
w Gutowie"- Urząd Gminy Wiejskiej Lubawa, 1997.
Administratorem wizerunku jest Biblioteka Publiczna Gminy Lubawa w Rożentalu.
Autor:/L.E.M./
